Άρης Σφακιανάκης: Η Ελλάδα ζει τον μύθο του Προκρούστη!

Με όχημα τις πικρές εμπειρίες του δημιουργεί τα συγγραφικά του έργα. Αυτή τη φορά, ορμώμενος και πάλι από τα δικά του βιώματα, επιθυμεί να αποκαταστήσει την εικόνα των παντρεμένων γυναικών, που απατούν το σύζυγό τους, δίνοντας στο μυθιστόρημά του τον τίτλο: «Παντρεμένες».

Ο Άρης Σφακιανάκης, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει στο «Π» με αφοπλιστική ειλικρίνεια για τη σχέση του με τις γυναίκες, για το γάμο και την «υποκρισία» που όπως λέει επικρατεί γύρω από τη ζωή των παντρεμένων. Ως ένας σύγχρονος κοινωνικός αναλυτής και αφυπνισμένος Έλληνας πολίτης τολμάει να «βάλει το δάχτυλο» στις πληγές της ελληνικής κοινωνίας και να θίξει ζητήματα όπως: Η απατεωνιά, η αναξιοκρατία, η κακή Παιδεία, η πολιτική σαθρότητα και η μετανάστευση των νέων...

Συνέντευξη στη Φωτεινή Παπαδάκη

Το τελευταίο σας έργο φέρει τον τίτλο «Παντρεμένες». Πείτε μου λίγα λόγια για αυτό

Το βιβλίο «Παντρεμένες» αναφέρεται σε μια εποχή της ζωής μου, όπου τύχαινε κατά διαστήματα να γνωρίζω ένα συγκεκριμένο είδος γυναικών, οι οποίες ήταν ανορεξικές. Σε αυτή την εποχή έτυχε να «συναγελάζομαι» μόνο με παντρεμένες γυναίκες.
Επομένως, έχοντας αυτή την εμπειρία πώς θα χαρακτηρίζατε τις Παντρεμένες γυναίκες; 

Είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία γυναικών, οι οποίες έχοντας ταλαιπωρηθεί από τη συζυγική απραξία και νιώθοντας ότι χάνουν όχι μόνο την ψυχή τους αλλά και κάτι πιο απτό∙ το σώμα τους, ψάχνουν-ψάχνονται να βρουν μια σωτηρία της ψυχής και επομένως του σώματος.

Στο νέο σας βιβλίο προσπαθείτε να αποκαταστήσετε ίσως αυτή την «παρεξηγημένη» κατηγορία των γυναικών που ενώ είναι παντρεμένες απατούν το σύζυγό τους;

Καθένας που μπαίνει σε έναν ζυγό ανελευθερίας είτε μόνος του πηγαίνοντας στην εκκλησία και χορεύοντας το χορό του Ησαΐα, είτε από εξωγενείς παράγοντες αξίζει τη συμπόνια μας. Ο γάμος είναι ένας θεσμός για πολύ λίγους. Για προσωπικότητες με πολύ γερά νεύρα, για ανθρώπους με ιδιαίτερες αντοχές, θα τους ονόμαζα «μαραθωνοδρόμους» της σχέσης.

Εσείς, είστε ένας από αυτούς τους «μαραθωνοδρόμους», όπως τους χαρακτηρίζετε;

Εγώ θεωρούσα τον εαυτό μου έναν άνθρωπο ταχυτήτων, των 100 μέτρων, ούτε καν των 120. Έχω μια κατάρα πάνω μου. Δεν μπορώ να μείνω για πολύ καιρό με έναν άνθρωπο. Γρήγορα εξαντλεί το ενδιαφέρον μου και μπορεί να συμβαίνει το ίδιο με την άλλη πλευρά. Ίσως να φταίει το υδροχοϊκό μου ζώδιο. Μου αρέσουν πάντα τα ταξίδια αλλά δεν μου αρέσει να πηγαίνω ποτέ στο ίδιο μέρος. Μου αρέσουν πολύ τα βιβλία, αλλά σπάνια θα ξαναδιαβάσω το ίδιο. Βέβαια, από την άλλη έχω αγαπήσει και όποτε έχω αγαπήσει με έχουν εγκαταλείψει. Επομένως, αυτός που κάηκε με το χυλό φυσάει και το γιαούρτι! Νομίζω ότι είναι μια τελείως ανακλαστική κίνηση της ψυχής να φοβάται τη δέσμευση, ακριβώς επειδή έχει ταλαιπωρηθεί.

Επομένως, αυτό τον πόνο που κουβαλάτε επιδιώκετε να τον ενσωματώσετε στα βιβλία σας σε μια προσπάθεια να αποφορτιστείτε από αυτόν;

Ακόμα κι αν το κάνω ασυνείδητα, η ψυχαναλυτική πλευρά του συγγραφέα φαίνεται πως δεν έχει πετύχει, γιατί εξακολουθώ ενδόμυχα να φοβάμαι τις βαριές δεσμεύσεις. Ίσως πάλι να μην είναι του χαρακτήρα μου. Να μην είμαι για αυτά τα πράγματα πλασμένος. Δεν πιστεύω ποτέ ότι ένας άντρας θέλει να κάνει παιδί και οικογένεια. Όμως έχω δει ανθρώπους που μου λένε πως πέφτω έξω και πως υπάρχουν, και μου το λένε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο. Προφανώς αυτοί ανήκουν σε μια άλλη κατηγορία, στην κατηγορία των ανθρώπων που θα έπρεπε να παντρεύονται. Συνήθως όμως παντρεύονται με τον πιο λάθος άνθρωπο, πράγμα που προκαλεί δυστυχία και στους δυο. Το βιβλίο μου, λοιπόν, δεν είναι το εγκώμιο διαζυγίου. 

Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς ο ίδιος το ρόλο μιας παντρεμένης γυναίκας στις ημέρες μας; Υπάρχουν ταμπού στην ελληνική κοινωνία πιστεύετε;

Υπάρχει ψέμα και μεγάλη υποκρισία. Η παντρεμένη, η οποία επωμίζεται το μεγάλο βάρος της οικογένειας και της δουλειάς αντιμετωπίζει την απόρριψη από τον άντρα της και δεν έχει την ανοχή της κοινωνίας να ψάξει να βρει αλλού ένα πηγάδι να κορέσει τη δίψα της. Όλοι είμαστε σε έναν κόσμο ψεύδους. Όλες οι παντρεμένες το κάνουν με έναν άλλον άντρα. Αν ένας σύζυγος άνοιγε με ένα είδος ντεντέκτιβ το facebook της γυναίκας του την επόμενη μέρα τα δικαστήρια δεν θα προλάβαιναν να βγάζουν διαζύγια. Για αυτό θα πρέπει να υπάρχει το αυστηρό απόρρητο να μην βλέπουν οι σύζυγοι το facebook των γυναικών τους!

Πώς καταφέρνει ένας άντρας να μπει στην ψυχολογία των γυναικών; 

Ένας άντρας καταφέρει καλύτερα να μπει στη γυναικεία ψυχολογία. Απόδειξη αυτού είναι ότι τα μεγαλύτερα έργα γράφονται από άντρες για γυναίκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Άννα Καρένινα και πολλά άλλα. Από γυναίκες πάλι δεν έχουμε παρόμοια έργα. Ο άντρας επειδή είναι πιο ευαίσθητος, γιατί έχει ζήσει καλύτερη ζωή από τις γυναίκες, έχει αναπτύξει καλύτερα την αισθητική και επομένως την ψυχή του και μπορεί καλύτερα να αναγνώσει μια ψυχή. Μια γυναίκα δεν ενδιαφέρεται για έναν άντρα. Αυτοί που πραγματικά πετυχαίνουν στο να μείνουν μαζί παντρεμένοι μέσα στο γάμο τους είναι αυτοί που γνωρίστηκαν νέοι και μικροί. Αυτή η συνταγή είναι πετυχημένη! Εμένα η πρώτη μου σχέση με εγκατέλειψε για έναν ινστρούχτορα του ΠΑΣΟΚ!

Άρα, δεν πρέπει να είστε και μεγάλος υποστηριχτής του κόμματος! Αλήθεια ποια είναι η άποψή σας για το ΠΑΣΟΚ, το οποίο μάλιστα την Τρίτη 3 Σεπτεμβρίου γιόρτασε τα 39 χρόνια πολιτικής παρουσίας του; 

Το ΠΑΣΟΚ εγκατέλειψε την Ελλάδα. Της έδωσε όμως την ευκαιρία να νιώσει πιο καλά, πιο άνετα. Εγώ τότε ψήφιζα ΠΑΣΟΚ και 17 Νοέμβρη! Ήταν το κόμμα που έδωσε μια τέτοια ξαφνική ελευθερία στους Έλληνες που δεν μπορούσαν να τη διαχειριστούν. Υπήρξε πλήρης καταστρατήγηση νόμων και θεσμών από τους πολίτες. Βασικές αξίες καταπατήθηκαν στο όνομα μιας ελευθερίας που κατέληξε να γίνει όχι αναρχία αλλά ασυδοσία και κάποιοι γλέντησαν από αυτό το πάρτι.

Επιρρίπτετε λοιπόν ευθύνες περισσότερο στους πολίτες παρά στους πολιτικούς;

Οι πολίτες άλλο που δεν ήθελαν! Δεν υπάρχει κανένας Έλληνας που θα ήθελε να κλέψει την εφορία και δεν θα το έκανε. Είμαι δημόσιος υπάλληλος. Θέλω να κλέψω την εφορία και δεν μπορώ, αυτό είναι το δράμα μου! Εκατοντάδες άλλοι κλέβουν ανερυθρίαστα την εφορία. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχουν νόμοι. Υπό αυτή τη λογική έχουμε φτάσει εδώ.

Πιστεύετε ότι έχουμε περιθώριο να αντιστρέψουμε όλο αυτό το αρνητικό κλίμα;

Ούτε σε εκατό χρόνια! Για αυτό κι εγώ στέλνω την κόρη μου στο εξωτερικό. Θα πάει τρίτη λυκείου και έχει σκοπό να φύγει εκτός Ελλάδας για να σπουδάσει υποκριτική . Καταστράφηκα! Οι ηθοποιοί έχουν στο χώρο τους τη μεγαλύτερη ανεργία στον πλανήτη, αγγίζει το 95%. Παρόλα αυτά πρέπει να δίνεις τη δυνατότητα σε ένα παιδί να ποντάρει στη ρουλέτα.

Υποθέτω ότι ακούσατε πως οι «Πρώτοι των πρώτων» στις Πανελλαδικές εξετάσεις 2013 ετοιμάζονται να φύγουν στο εξωτερικό. Είναι μια χαρακτηριστική εικόνα για αυτό που βιώνουμε…

Γύρω μας υπάρχει σκοτάδι. Στερηθήκαμε στο να παράγουμε υπηρεσίες. Δεν παράγουμε τίποτα πέρα από τον τουρισμό, ο οποίος είναι για τέσσερις μήνες. Έχουν εγκαταλειφθεί τα χωράφια και όσα καλλιεργούνται είναι από αλλοδαπούς. Τα παιδιά θέλουν να ξεπεράσουν τον πατέρα. Οι περισσότεροι πατεράδες ήταν δημόσιοι υπάλληλοι. Το Δημόσιο έκλεισε άρα τι θα γίνουν τα παιδιά, αγρότες; Εγώ χαίρομαι όταν φεύγουν έξω. Θα ανοίξει το μυαλό τους και μόνο έτσι υπάρχει μια πιθανότητα αν επιστρέψουν-που δεν το νομίζω-να αλλάξουν κάποια πράγματα εδώ πέρα. Αυτή τη στιγμή κυβερνάνε οι άνθρωποι που είναι πάνω από τα 50 και έχουν φέρει τη χώρα ως εδώ. Όσο και να πλάθεις αυτό το ζυμάρι που λέγεται ελληνικός λαός δεν έχεις baking powder, δεν έχεις μαγιά. Η νεολαία στην οποία στηρίζεται ο κόσμος το μόνο για το οποίο μιλάει είναι οι μονάδες για τα κινητά της! Μόνο «καθρεφτιζόμενοι» έξω μπορούμε να κάνουμε κάτι. Δεν είναι τυχαίο που οι δικοί μας άνθρωποι βγαίνουν έξω και διαπρέπουν. 

Αυτό επειδή υπάρχει αξιοκρατία, σωστά;

Ασφαλώς! Εδώ επειδή βασιλεύουν οι μέτριοι δεν μπορούν να δουν τίποτα να ανθίζει και να τους ξεπερνάει. Ο μύθος του Προκρούστη ταιριάζει σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. Ο Προκρούστης ό,τι δεν ταίριαζε στο μέγεθος του κρεβατιού του το έκοβε, αυτό κάνει η μετριότητα που υπάρχει στην Ελλάδα και θα βασιλεύει, γιατί είναι η πλειονότητα.

Ποια είναι η άποψή σας για το «Μαζί τα φάγαμε», την περίφημη φράση του κ. Πάγκαλου;

Είμαστε καλεσμένοι σε ένα μεγάλο τραπέζι. Άλλοι θα φάμε λιγότερο και άλλοι περισσότερο. Αυτοί που θα έρθουν πρώτοι θα φάνε το χαβιάρι, αυτοί που θα έρθουν μετά, το γουρουνόπουλο, άλλοι θα προλάβουν τα ορεκτικά. Μαζί τα φάγαμε σίγουρα, αλλά άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Αντιδρούμε σε αυτή τη ρήση γιατί θα θέλαμε να φάμε περισσότερο! Εγώ ήμουν ανόητος για παράδειγμα που δεν έφτιαξα βίλα, που δεν πήγα σε ένα κόμμα σαν τρωκτικό και να αρχίσω να τρώω. Αν για κάτι πρέπει να μεμφτώ αυτό είναι που δεν μπήκα στο τραπέζι να φάω τα καλύτερα γεύματα, δεν θα μεμφτώ όμως για τον οικοδεσπότη, εγώ φταίω που δεν έφαγα αρκετά! Είμαστε τόσο πολύ κλεισμένοι εγωκεντρικά στο καβούκι μας που δεν μπορούμε να δούμε τίποτα παραέξω.

Τι ευθύνεται λοιπόν-κατά τη γνώμη σας-για αυτή την απατεωνιά, όπως την περιγράφετε;

Αυτό οφείλεται στην άθλια εκπαίδευση που παίρνουμε στα σχολειά μας. Αυτό με βγάζει έξω από τα ρούχα μου. Δεν είναι δυνατόν να λέμε ότι παρέχεται μόρφωση στα σχολεία όταν πρέπει να μαθαίνεις παπαγαλία για να μπεις στις Πανελλήνιες. Όταν είσαι ανιστόρητος και αγεωγράφητος από το σχολειό σου δεν έχεις καμία αίσθηση πώς μπορεί να βγεις στο κόσμο και να έχεις μια συνολική εικόνα του μεγέθους σου. Εμείς νομίζουμε ότι είμαστε κάποιοι στον πλανήτη. Κάποιοι αρχαίοι ήταν όντως κάποιοι, γιατί άνοιξαν μάτια και μονοπάτια. Οι δικοί μας σήμερα τι κάνουν; Δεν μας δίνει η παιδεία μας την ευκαιρία να αγαπήσουμε τα αρχαία κείμενα. Ποιος Έλληνας έχει διαβάσει τους αρχαίους Έλληνες; Θεωρώ κανείς!

Ο Άρης Σφακιανάκης μιλάει και για τη ζωή στην εποχή του Μνημονίου, τα βιβλία του, τους εκδότες και για το ξεσκαρτάρισμα στην αγορά...

Το πρώτο σας βιβλίο με διηγήματα κυκλοφόρησε το 1981 με τίτλο «Όταν βρέχει και φοράς παπούτσια κόλετζ». Κατά πόσο στιγμάτισε την πορεία σας αυτό το έργο;

Τη στιγμάτισε με την έννοια ότι εκείνη την εποχή βγήκαν μονάχα τρεις συγγραφείς. Ο Τατσόπουλος, ο Ραπτόπουλος και η αφεντιά μου! Οι εκδότες δεν βγάζανε βιβλία νέων συγγραφέων. Για να βγει τότε σημαίνει ότι άξιζε. Το δυστύχημα είναι ότι μερικοί συνεχίζουν να το θεωρούν το καλύτερό μου βιβλίο. Τα δυο πρώτα μου βιβλία ήταν πανομοιότυπα, επηρεασμένα από τον Κάφκα και τους άλλους συγγραφείς του παράδοξου, στη συνέχεια έγιναν πιο νατουραλιστικά. Με ενδιέφερε περισσότερο να καταγράψω τί συνέβαινε στον εαυτό μου, χωρίς όμως να καταφεύγω στο όνειρο και στο παράλογο.

Ποια θεωρείτε έργα-σταθμό στην πολύχρονη πορεία σας;

Το καλύτερό μου βιβλίο και πιο ολοκληρωμένο ήταν το «Δεν ήξερες... δεν ρώταγες!» και δεν είναι τυχαίο ότι πούλησε τόσα αντίτυπα.

Πώς είναι η ζωή ενός συγγραφέα σε καιρούς Μνημονίου;

Είναι μια περίοδος που χρειάζεται να έχεις ένα ψυχικό σθένος για να την αντιμετωπίσεις. Χρειάζεται αρκετή ενδοσκόπηση και ισορροπία. Είναι κάτι το οποίο δεν έχουμε συνηθίσει. Είναι μια αλλαγή δυσάρεστη, αλλά δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου. Δεν είναι ωραίο να βλέπεις κλειστά καταστήματα εκεί που κάποτε ήταν ολόφωτες γειτονιές. Δεν είναι ωραίο να βλέπεις τα παιδιά να κοιτάζουν με ανήσυχο βλέμμα γύρω τους. Δεν είναι το καλύτερο να μην μπορείς να κλείσεις ένα ξενοδοχείο με 200 ευρώ το βράδυ όπως έκανες πριν 3 χρόνια, αλλά αν έχεις καλή παρέα μπορείς να περάσεις παντού ωραία.

Τι προβλήματα αντιμετωπίζει εν έτη 2013 ένας συγγραφέας στην παραγωγή και έκδοση του έργου του;

Κάποτε οι εκδότες πέρνανε πολλά δάνεια. Βγάζανε βιβλία σε μεγάλους αριθμούς. Τώρα πια δεν έχουν αυτή την ευχέρεια. Επομένως, πολλοί συγγραφείς θα αντιμετωπίσουν το δίλημμα αν θα βγει το βιβλίο τους ή αν θα πρέπει να πληρώσουν, αλλά αυτό δεν νομίζω ότι είναι κακό. Γίνεται ένα ξεσκαρτάρισμα. Ήταν μια ακόμα μορφή ψεύδους και φρεναπάτης αυτό που συνέβαινε κάποτε, που γέμιζαν τα ράφια με κάθε λογής βιβλία. Τώρα θα επιβιώσουν οι καλύτεροι.

Ένα μήνυμα το οποίο θα στέλνατε στους αναγνώστες του βιβλίου;

Ψάξτε για χωρισμένες!