Γιώργος Κιμούλης: «Δεν υπάρχουν Μήδειες στην εποχή μας»

Συνέντευξη στη Φωτεινή Παπαδάκη

Πέρυσι, μας παρουσίασε έναν Δον Ζουάν-γυναικοκατακτητή πλήρως απομυθοποιημένο, με τα παντελόνια κατεβασμένα σε ένδειξη εξευτελισμού από το γυναικείο φύλο. Φέτος, υπό την καθοδήγηση του Σπύρου Ευαγγελάτου και έχοντας στο πλευρό του ταλαντούχους ηθοποιούς, άνοιξε τα Επιδαύρια, ερμηνεύοντας τον ρόλο της Μήδειας. ..

Έτσι, κατέκτησε τον τίτλο του πρώτου έλληνα άνδρα που ερμηνεύει την παιδοκτόνο του Ευριπίδη. Ο Γιώργος Κιμούλης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ηθοποιούς και σκηνοθέτες της γενιάς του, μιλάει στο «Π» για τον ρόλο - πρόκληση και δηλώνει ξεκάθαρα πως δεν υπάρχουν Μήδειες στους καιρούς μας. Αναφέρεται στη σκηνοθετική προσέγγιση του Σ. Ευαγγελάτου, μιλάει για τη δημοκρατία του σήμερα και του χθες και για την τραγωδία, που -όπως λέει- περιέπεσε στο δράμα, ενώ δεν παραλείπει να σχολιάσει τις εξελίξεις στο κοινωνικό-πολιτικό τοπίο με αποκορύφωμα την απόφαση για την ΕΡΤ.

Γνωρίζουμε ότι και στα αρχαία χρόνια ακόμα και τους γυναικείους ρόλους τους έπαιζαν άντρες. Πώς κρίνετε την επαναφορά αυτής της «παράδοσης» στην παράσταση του Σπύρου Ευαγγελάτου;

Δεν πρόκειται για διατήρηση της παράδοσης. Δεν έχουμε αναφορές αρκετές ώστε να μιλούμε αυτήν τη στιγμή για κάτι τέτοιο. Η επιλογή ώστε η διανομή να είναι αντρική δεν έχει σχέση με κάποια προσπάθεια αναβίωσης, αλλά περισσότερο με την ερμηνεία που έχουμε κάνει στο έργο ο κ. Ευαγγελάτος και εγώ. Δεν πρόκειται απλώς για την ιστορία μιας γυναίκας που προδόθηκε από τον άντρα της και σκότωσε τα παιδιά της. Το έργο πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως αρχαίο δράμα. Η αρχαία ελληνική τραγωδία, όμως, δεν είναι ούτε δράμα ούτε ηθογραφία. Η αρχαία ελληνική τραγωδία φιλοσοφεί. Ουσιαστικά, το ίδιο το έργο μιλά για τον τρόπο με τον οποίο η φύση τιμωρεί την αντρική έπαρση. Μάλιστα, το πρώτο χωρικό στην παράσταση το λέει καθαρά.

Σε τι εξυπηρετεί η ενσάρκωση των ρόλων από αμιγώς ανδρικό θίασο;

Νομίζω ότι με το να παίζονται αυτοί οι ρόλοι από άντρες απομακρύνεται ο θεατής από μια μελοδραματική ανάγνωση του έργου. Αρχίζει να μη βλέπει αυτήν τη δραματική ιστορία ως μια ηθογραφία, αλλά να τη βλέπει ως ένα κείμενο που μιλάει για κάτι πέραν της προδοσίας που μπορεί να έχει μια γυναίκα από τον άντρα της, αποφασίζοντας να τον εκδικηθεί σκοτώνοντας τα παιδιά της. Ελάχιστοι είναι αυτοί που ερμηνεύουν ή θυμούνται πως τα παιδιά που σκοτώνει η Μήδεια είναι αγόρια. Στη δική μας παράσταση η μητροκτονία ουσιαστικά δεν σημαίνει τίποτε άλλο από τη μελλοντική καταστροφή της ανδρικής κυριαρχίας.

Ποια ήταν η διαδικασία που ακολουθήσατε εσείς ούτως ώστε να μπείτε στο «πνεύμα» της Μήδειας;

Κοιτάξτε, στο θέατρο ο ηθοποιός ουσιαστικά σωματοποιεί ιδέες. Με αυτήν τη λειτουργία κινείται και η τεχνική του, αλλά όχι μόνο στο συγκεκριμένο έργο, σε όλα. Δεν υπάρχει κάποια διαφορετική τεχνική. Πρόκειται για την προσπάθεια σωματοποίησης κάποιων ιδεών.

Το προσωπείο που φορούν όλοι οι ηθοποιοί βοήθησε σε αυτήν τη σωματοποίηση, όπως την περιγράφετε;

Το προσωπείο βοηθάει στην απόσταση του θεατή από αυτό το οποίο βλέπει ώστε να μην επιτρέπει εύκολα τον συναισθηματισμό του να κυριαρχεί και να καθοδηγεί την ερμηνεία και τα συμπεράσματά του.

Υπήρξαν δυσκολίες στην προσέγγιση του ρόλου, αν σκεφτούμε ότι η Μήδεια είναι ένα αρχέτυπο;

Είναι αλήθεια ότι τα αρχέτυπα υπάρχουν, αλλά ένας ηθοποιός, ο οποίος καλώς ή κακώς έχει αρχίσει να κινείται με βάση τους κανόνες του ρεαλισμού, όσο και να θέλει δεν μπορεί να σωματοποιήσει ή να κατασκευάσει ένα αρχέτυπο. Το αρχέτυπο, τουλάχιστον στον χώρο του θεάτρου, μπορεί να κατασκευαστεί από διάφορα πράγματα που υπάρχουν μέσα σε μια παράσταση: από το κοστούμι, το σκηνικό, τη σκηνή, το φως, τα σώματα πάνω στη σκηνή και βεβαίως από τον τρόπο που ο ηθοποιός κινείται. Δεν μπορεί, όμως, μόνος του ένας ηθοποιός να παρουσιάσει ένα αρχέτυπο. Πρόκειται για αποτέλεσμα πολλών τεχνών και καλλιτεχνών που συμμετέχουν σε μια παράσταση.

Είναι τυχαίο το ανέβασμα της παράστασης αυτήν τη χρονική στιγμή ή μήπως θέλει κάτι να πει στους Έλληνες της κρίσης και του μνημονίου;

Οι παραστάσεις δεν έχουν σχέση με την επικαιρότητα. Με την επικαιρότητα έχουν σχέση η δημοσιογραφία, οι πολιτικοί λειτουργοί κ.ο.κ. Η τέχνη οφείλει να είναι σύγχρονη και η Μήδεια είναι σύγχρονη, αλλά όχι επίκαιρη. Ο ρόλος της τέχνης ποτέ δεν ήταν καθοδηγητικός και παρηγορητικός, πάντα ήταν υπομνηστικός. Υπενθυμίζει, δηλαδή, αυτά που οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει.

Τι πιστεύετε ότι έχουμε ξεχάσει και μπορεί να μας υπενθυμίσει η παράσταση αυτή;

Το βασικό στοιχείο που έχουμε ξεχάσει είναι η έννοια των αξιών. Ο σύγχρονος κυνισμός κινητοποιεί τον άνθρωπο να τις διαμορφώνει ανάλογα με τις εποχές. Οχι, οι αξίες δεν αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές. Οι αξίες παραμένουν αναλλοίωτες μέχρι να επαναπροσδιοριστούν. Εμείς έχουμε φτάσει στο σημείο να τις ακυρώσουμε πιστεύοντας ότι ο ρεαλιστικός τρόπος της επιβίωσης απαγορεύει την οποιαδήποτε χρήση ή αναφορά σε αυτές.

Υπάρχουν Μήδειες στους καιρούς μας, είτε μεταφορικά είτε κυριολεκτικά μιλώντας;

Όχι, δεν θεωρώ ότι υπάρχουν Μήδειες στην εποχή μας.

Οι τραγωδίες της αρχαίας Ελλάδας προσέφεραν -μεταξύ άλλων- την παγίωση του δημοκρατικού καθεστώτος στη συνείδηση των πολιτών. Κατά πόσο η δημοκρατία της εποχής εκείνης διαφέρει από τη σημερινή; Ποιον ρόλο, τελικά, μπορεί να διαδραματίσει στις ημέρες μας η τραγωδία;

Κατ’ αρχάς, η Δημοκρατία εκείνης της εποχής δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τη Δημοκρατία της σημερινής. Τη Δημοκρατία της αρχαίας ελληνικής κοινότητας μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε ως ένα στοιχείο της θεωρητικής ανάλυσης. Από εκεί και πέρα, η τραγωδία είναι ένα είδος του οποίου τους κανόνες δεν γνωρίζουμε πλήρως, καθώς η τραγική γραφή δεν υπάρχει πια. Δεν γράφονται τραγωδίες πλέον, αλλά δράματα. Δηλαδή, η τραγωδία έχει περιπέσει στον χώρο του δράματος και με βάση αυτούς τους κανόνες λειτουργούμε στο θέατρο είτε συγγραφικά, είτε σκηνοθετικά, είτε υποκριτικά. Αρα, δεν μπορεί να γίνει καμία ταύτιση και κανένας παραλληλισμός. Η αρχαία ελληνική τραγωδία χρησιμοποιείται ως ένα υλικό και την προσαρμόζουμε αναγκαστικά με τους νέους κανόνες, γιατί δεν ξέρουμε τους παλιούς.

Μιλάτε για το δράμα στο θέατρο. Ας αναφερθούμε όμως και στο δράμα που βιώνουν καθημερινά οι Ελληνες. Πρόσφατα, μάλιστα, γίναμε θεατές του βίαιου κλεισίματος της Ραδιοτηλεόρασης. Ποια είναι η άποψή σας για αυτή την κίνηση;

Κάθε πραξικοπηματική πράξη στα δημοκρατικά καθεστώτα είναι κατακριτέα και απαράδεκτη…

Παρακολουθώντας το πολιτικό σκηνικό ποια συναισθήματα σάς δημιουργούνται; Τι πιστεύετε για το νέο κυβερνητικό σχήμα, αποτελούμενο από τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ;
Το πρόβλημα δεν είναι στους σχηματισμούς. Το πρόβλημα σε αυτήν τη χώρα είναι η συγκεκριμένη πολιτική, η οποία οδηγεί τη χώρα σε πλήρη κατάρρευση και διάλυση…