Η ζωή του Πι: Η αναζήτηση του θεού, η επιβίωση στη θάλασσα

Κριτική της Φωτεινής Παπαδάκη

Τα ζώα έχουν συναισθήματα; Μπορούν να σε δουν σαν φίλο τους ή συμπεριφέρονται πάντα ως αιμοβόρα αρπακτικά; Πώς γίνεται ένας άνθρωπος να γίνει φίλος με μια ενήλικη τίγρη της Βεγγάλης; Ο Πι Πατέλ μας διηγείται μια απίστευτη ιστορία επιβίωσης και μάχης με τα λυσσασμένα νερά της θάλασσας με μόνο του συνοδοιπόρο μια τίγρη...

Ο Άνγκ Λι, ο ρηξικέλευθος σκηνοθέτης που του αρέσει να προκαλεί

Ο μάστερ των προκλήσεων Άνγκ Λι αναλαμβάνει να σκηνοθετήσει το βιβλίο «η ζωή του Πι» που από πολλούς θεωρούνταν «μη κινηματογραφίσιμο».

«Κανένας σκηνοθέτης που έχει σώας τας φρένας δεν τολμούσε να ασχοληθεί με αυτό το βιβλίο. Είναι μια ιστορία που εκτυλίσσεται μέσα στο νερό, με παιδιά, ζώα και 3D», λέει χαρακτηριστικά ο Ανγκ Λι παραδεχόμενος πως ο ίδιος είναι ένα κινηματογραφικό «διαστροφικό» μυαλό που αναμετράται με τις δυνάμεις του και καταφέρνει να μεγαλουργήσει. Δεν είναι τυχαία το υψηλής αισθητικής πολεμικό έργο «τίγρης και δράκος» και το τολμηρό και πολυσυζητημένο «Brokeback Mountain».

Το έργο «η ζωή του Πι» σκιαγραφεί τον βίο και την πολιτεία του Πι Πατέλ, ενός αγοριού από την Ινδία, ο οποίος από ανήσυχο μυαλό, που ψάχνει να βρει τη θρησκεία που μιλάει στην καρδιά του, καταλήγει να παλεύει με τα κύματα μέσα σε μια βαρκούλα μαζί με μια τίγρη.

Η πρώτη σκηνή του έργου παρουσιάζει τον ώριμο πλέον Πι να συναντιέται με έναν άντρα που φιλοδοξεί να γράψει για την ιστορία του. Ο Πι έχοντας μεγαλώσει και ταξινομήσει στην ψυχή του τις εμπειρίες του, στρέφει το βλέμμα του στο παρελθόν και ξεκινάει να αφηγείται την ιστορία του.

Η Ελλάδα στο έργο μέσα από τις επιστήμες

Τα μαθηματικά, η αστρονομία και η χημεία, επιστήμες δηλαδή ελληνικές,  εντάσσονται με αριστοτεχνικό τρόπο και αναφέρονται σαν δίδαγμα προς όλους στο έργο.

Ο μικρός Πι προσπαθεί να εξηγήσει στους συμμαθητές του τη σημασία του ονόματός του, έτσι εντυπωσιάζει τους πάντες όταν λέει πως το Πι είναι το 16^ο γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου. Μάλιστα, στον μαυροπίνακα του ινδικού σχολείου παρουσιάζεται  να φτιάχνει μαθηματικές εξισώσεις, ενώ σε ένα γενικό πλάνο που γίνεται στην βάρκα, φαίνονται κάποιες μαθηματικές εξισώσεις που έχει χαράξει ο Πι στο ξύλινο πλωτό. Η αστρονομία δείχνει να είναι τυπωμένη στο μυαλό του, αφού θυμάται μικρός που διάβαζε ένα κόμικ, στο οποίο μια φιγούρα άνοιγε το στόμα της και αποκάλυπτε το μεγαλείο των πλανητών, αλλά και αργότερα  καθόλη τη διάρκεια των ταξιδιών του ο Πι αγναντεύει πολλές φορές τον ουρανό και «μιλάει» με τα αστέρια. Ακόμα και στον βυθό της θάλασσας εκείνος βλέπει τα άστρα να απλώνονται μπροστά του. Ως γνήσιο ον που αγαπάει κάθε οστό της ζωής, ο Πι στο περίεργο ταξίδι του, έρχεται σε επαφή με τη χημεία, καθώς αντιλαμβάνεται ότι λόγω μιας χημικής δραστηριότητας το έδαφος ενός νησιού πεθαίνει και τα ζώα αποσυντίθενται.

Οι θρησκείες στην ψυχή του Πι

Το μικρό αγόρι από την αρχή της πορείας του μπερδεύεται από τις πολλές θρησκείες που συνυπάρχουν στην Ινδία και εκδηλώνει το ενδιαφέρον του να τις γνωρίσει. Από τη μια ο πατέρας του αναφέρει πως δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι τη θρησκεία και πως μόνο η επιστήμη είναι αξιόπιστη, από την άλλη η μητέρα του λέει πως μόνο η θρησκεία μιλάει στην καρδιά μας. Ο Πι σε μια εσωτερική αναζήτηση αποφασίζει πως είναι και ινδουιστής και μουσουλμάνος και χριστιανός, αναφέρει όμως έντονα πως ο Χριστός τον γοήτευσε. «Δεν μπορώ να καταλάβω τι αγάπη είναι αυτή, που ένας αθώος παίρνει πάνω του όλες τις αμαρτίες των ανθρώπων», λέει χαρακτηριστικά.

Να σημειώσουμε πως ο πρωτοεμφανιζόμενος  Σουράι Σάρμα δίνει ρεσιτάλ  ερμηνείας ως μικρός Πι, ενώ ο Ιρφάν Καν αποδεικνύει ότι αξίζει ακόμα ένα Όσκαρ  και ακόμα μια Χρυσή Σφαίρα για την εξαιρετική ερμηνεία του ως ενήλικας Πι.

Τα ταξίδια είναι τρία

Το πρώτο ταξίδι του Πι είναι εσωτερικό, αφορά στην τοποθέτηση της θρησκείας στην καρδιά του, το δεύτερο είναι η αγάπη προς  τα ζώα και κατά πόσο εκείνα έχουν συναισθήματα…

Η πρώτη επαφή με την τίγρη, που κατονομάζει Ρίτσαρντ Πάρκερ, είναι δραματική για τον Πι, καθώς ο πατέρας του τον απομακρύνει από αυτήν διδάσκοντάς τον πως τα ζώα δεν έχουν αισθήματα και πως αυτό που βλέπουμε είναι αντανάκλαση των συναισθημάτων μας. Το τρίτο ταξίδι δεν αφορά μόνο τον Πι, αλλά και την οικογένειά του. Στο καράβι η οικογένεια θα συναντήσει έναν θρασύ μάγειρα, που υποδύεται με ακρίβεια ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ, ο οποίος εκτοξεύει ρατσιστικά σχόλια. Το βράδυ αποδεικνύεται εφιαλτικό για την οικογένεια, καθώς μια φουρτούνα τσακίζει το πλοίο και το βουλιάζει. Ο μικρός Πι έρμαιο των κυμάτων δεν μπορεί να σώσει τους δικούς του, έτσι καταλήγει σε μια βάρκα με μια ζέβρα, μια ύαινα, έναν ουρακοτάγκο που εμφανίζεται από τη θάλασσα και μια τίγρη, κάτι που θυμίζει έντονα την «Κιβωτό του Νώε».

Αριστουργηματική είναι  η σκηνή που παρουσιάζει τα ζώα να παλεύουν μεταξύ τους και τον άνθρωπο μέσα σε αυτά να χάνει το μυαλό του. Όλα αυτά βρίσκουν αντίκρισμα στη λύσσα της καταστροφής που κυριεύει όχι μόνο τα ζώα αλλά και τον άνθρωπο. Από τη μάχη θα βγει νικητής ο Ρίτσαρντ Πάρκερ και μόνοι πλέον άνθρωπος και τίγρης θα ταξιδέψουν με βάρκα… την ελπίδα.

Ο Ανγκ Λι καταφέρνει με μεγάλη ευφυία να κεντήσει τις σκηνές χάους και απώλειας, φιλίας και συμπόρευσης, εναλλάσσοντας έντεχνα στο έργο τις μεν με τις δε. Έτσι, η σκηνή που η τίγρης δείχνει τα δόντια της στον Πι δίνει τη θέση της στη σκηνή που τον κοιτάει με παράπονο όταν ο μικρός την πετάει στη θάλασσα. Η σκηνή που οι δυο τους παλεύουν για το εναπομείναν φαγητό αντικαθιστάται από εκείνη που ο μικρός Πι σκοτώνει ένα ψάρι για να το δώσει στο ζώο. Σημειωτέων, ότι κάθε φορά που ο μικρός αναγκάζεται να σκοτώσει ένα ζώο ζητάει συγγνώμη, καθώς το αντιλαμβάνεται άλλοτε ως ένα πονεμένο πλάσμα με αγνή ψυχή και άλλοτε ως έναν μεγάλο θεό.

Συγκινητική είναι η σκηνή που η τίγρης απλώνει το κουρασμένο της κορμί στην βάρκα και κοιτάει με βλέμμα παραίτησης τον Πι. Τότε το αγόρι αγγίζει για πρώτη φορά με τρυφερότητα το κεφάλι του ζώου και το ακουμπάει στα πόδια του λέγοντας «πεθαίνουμε Ρίτσαρντ Πάρκερ».

Ο θεός στη ζωή του Πι

Ο θεός παίζει σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Πι, τον κουβαλάει μέσα του και παρά τα δεινά του τον ευχαριστεί. Ο Πι σε καμία σκηνή δεν παρουσιάζεται εχθρικός προς τον θεό, αλλά παραδίδεται στη θεία βούληση και υποκλίνεται στη σοφία του. «Ακόμα και όταν νόμιζα  ότι ο θεός με εγκατέλειψε εκείνος με πρόσεχε και τελικά με έσωσε», εξομολογείται στον νεαρό συγγραφέα.

Η τελική σκηνή του ταξιδιού του Πι σημαδεύεται από τη στιγμή που το αγόρι φτάνει σε  μια ακτή και πέφτει με το πρόσωπο στην άμμο «ζεστή και μαλακή η άμμος σαν την παρειά του θεού στο πρόσωπό μου», θυμάται.  Και τότε συνέβη κάτι που του ράγισε την καρδιά…

Τρία επίπεδα

Στο έργο εκτός από τα τρία ταξίδια υπάρχουν και τρία επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο είναι η επαφή του ανθρώπου με το ζώο και η εξέλιξη της αγάπης τους, το δεύτερο επίπεδο είναι το πρόσωπο του θεού στην τίγρη, καθώς ο Πι αναφέρει πως «η τίγρης όπως και ο θεός με ακολουθούσε για να σιγουρευτεί πως θα είμαι καλά» και το τρίτο επίπεδο είναι η ταύτιση του Πι με το ζώο.

Ευρηματική είναι η σκηνή που ο Πι αναρρώνει στο νοσοκομείο και τον επισκέπτονται κάποιοι Ιάπωνες δημοσιογράφοι. Ο Πι τους παρουσιάζει μια ιστορία που τη θέση των ζώων έχουν λάβει πρόσωπα, η ζέβρα γίνεται ένας ναύτης που επιβιώνει μαζί του στη βάρκα, η ύαινα είναι ο αυθάδης μάγειρας, η μητέρα του είναι ο ουρακοτάγκος και ο ίδιος είναι η τίγρης.

Ποια ιστορία προτιμάτε περισσότερο, εκείνη με τους ανθρώπους ή την τίγρη;  Πάντως, ο ηθοποιός που υποδύεται τον συγγραφέα στο έργο δίνει την απάντηση «εκείνη με την τίγρη». «Σε ευχαριστώ, έτσι είναι και ο θεός»… απαντάει μεγάλος πια ο Πι και σφραγίζει την ιστορία του με ένα γλυκό μειδίαμα. Άραγε, τι απέγινε η τίγρης, μήπως την κουβαλάμε όλοι μέσα μας;