Μήπως έχει δίκιο; Υπάρχει σύγκρουση, υπάρχει όμως και θαυμασμός για κάθε τι βορειοαμερικάνικο σε μια Αβάνα, που οι περιστάσεις έφεραν να παραμένει σήμερα το μεγαλύτερο ανοιχτό μουσείο κλασικών αμερικανικών αυτοκινήτων εν λειτουργία στον κόσμο. Μπορείς να πάρεις ένα ταξί του κουτιού, μια Ολντσμόμπιλ ή μια Κάντιλλακ φερ' ειπείν, του 1956, όπως μου διευκρινίζει ο σοφέρ, που δεν είχε ακόμα γεννηθεί όταν βγήκε το αυτοκίνητό του από το εργοστάσιο και το προσέχει σα να είναι η φιλενάδα του.
Μπορείς επίσης να επισκεφθείς το δωμάτιο που είχαν κρατήσει ο Φρανκ Σινάτρα και η Άβα Γκάρντνερ στο ξενοδοχείο "Νάσιοναλ ντε Κιούμπα". Γιατί μπορεί οι Κουβανοί να περιγράφουν με τα μελανότερα χώρα το νησί-οίκο ανοχής του Μπατίστα, αποικία της αμερικανικής Μαφίας και στην εποχή της ποτοαπαγόρευσης και αργότερα, όμως δεν παραλείπουν να εκμεταλλευθούν τουριστικά την "μαγεία", τη "γοητεία" που προκαλεί πάντα ο κόσμος των Αμερικανών γκάνγκστερ.
Ο Σινάτρα έδωσε εδώ ένα μεγάλο κοντσέρτο-κάλυψη για να μαζευτεί όλη η μαφία των ΗΠΑ, στο μεγαλύτερο συνέδριο της ιστορίας της που οργάνωσε, στα 1946, ο Πολωνοεβραίος «ταμίας» της Μέγιερ Λένσκι. Αποτέλεσμα των "νέων δυνατοτήτων" που προσέφερε ο "ιστορικός συμβιβασμός" ανάμεσα στην οργάνωση του Λάκι Λουτσιάνο και την OSS (πρόδρομο της CIA) για τις ανάγκες του μεταπολεμικού αντικομμουνιστικού αγώνα στην Ιταλία, το συνέδριο σφράγισε τη μεγάλη στροφή της οργάνωσης στα ναρκωτικά.
Υποθέτω, όμως, ότι δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ που συναρπάζουν, παρά την αντίθεση, τους Κουβανούς, πρέπει να είναι και οι Βορειοαμερικανοί που κοιτάνε με κάποια κατάπληξη, βαθιά μέσα τους, αυτό το νησάκι στη μύτη τους, που αψήφησε επιτυχώς επί μισό αιώνα την υπερδύναμη, μόλις 80 χλμ. από τις ακτές της Φλόριντα, παρ΄ ολίγον να προκαλέσει παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο στη δεκαετία του 1960 και, πιθανώς, στοίχισε τη ζωή, ή τουλάχιστον συνέβαλε στον θάνατο ενός Αμερικανού Προέδρου, του Τζων και ενός υποψήφιου Προέδρου, του Ρόμπερτ Κένεντι.
H ανταποκρίτρια του CBS αποδίδει την τόσο σταθερά εχθρική πολιτική της Ουάσιγκτον απέναντι στην Αβάνα στη δύναμη του αμεριανοκουβανικού λόμπι, και μάλιστα σε μια κρίσιμη για την προεδρική εκλογή πολιτεία, όπως η Φλόριντα, η εξήγησή της, όμως, δεν φαίνεται πολύ πειστική, όσο δυνατό και αν εξακολουθεί να είναι αυτό το λόμπι. Πρόεδρος μπαίνει, Πρόεδρος βγαίνει στον Λευκό Οίκο, ο "πόλεμος μέχρις εσχάτων" παραμένει η κεντρική, σταθερή επιλογή της Ουάσιγκτον απέναντι στο κουβανικό καθεστώς, προφανώς γιατί θεωρούσε πάντα και θεωρεί ότι ένα τέτοιο «παράδειγμα» αμφισβήτησης του ρόλου της στην υποήπειρο, θα είχε δυσμενέστατες συνέπειες στην επιρροή της σε μια περιοχή που, από την εποχή του "δόγματος Μονρόε" αντιμετωπίζει ως "αυλή" της.
Ο «πόλεμος» περιέλαβε, από την πλευρά των ΗΠΑ, την απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων, ένα οικονομικό εμπάργκο που, σύμφωνα με υπολογισμούς ερευνητών του ΟΗΕ, στοίχισε 700 δισ. δολάρια στην Κούβα, δηλαδή το ισοδύναμο επτά χρόνων ανάπτυξης, με σοβαρότατες κοινωνικές συνέπειες, μια αναρίθμητη σειρά συνωμοσιών και αποπειρών δολοφονίας του Κάστρο και μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων, που περιέλαβαν την κατάρριψη ενός επιβατικού κουβανικού αεροσκάφους και την επίθεση σε ένα κουβανικό ξενοδοχείο, που στοίχισε τη ζωή ενός Ιταλού τουρίστα.
Χρειάστηκε η "κρίση των πυραύλων", που παρ΄ ολίγον να οδηγήσει σε παγκόσμια πυρηνική σύρραξη, για να εγγυηθεί η Ουάσιγκτον στη Μόσχα ότι δεν θα εισβάλλει στο νησί, εγγύηση που δεν την εμπόδισε όμως να επιδοθεί, στις δεκαετίες που ακολούθησαν, σε κάθε δυνατή μορφή υπονόμευσης του κουβανικού καθεστώτος. Ακόμη και σήμερα, η Κούβα δυσκολεύεται πολύ να αποκτήσει προϊόντα από τη διεθνή αγορά ή να διατηρήσει ένα αποδεκτό επίπεδο διεθνών τηλεπικοινωνιών, ενώ παραμένει αποκομμένη από τις διεθνείς χρηματαγορές.
Το οικονομικό εμπάργκο πήρε ιδιαίτερα σκληρή μορφή με την Toricelli Act, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, επί των ημερών του Προέδρου Κλίντον, όταν η Ουάσιγκτον είδε στην κατάρρευση της ΕΣΣΔ τη χρυσή ευκαιρία να ανατραπεί επιτέλους το ενοχλητικό καθεστώς του μικρού της γείτονα. Μεταξύ άλλων, οι ΗΠΑ απαγόρευσαν σε κάθε πλοίο που προσέγγιζε σε κουβανικά να προσεγγίζει επί ένα εξάμηνο μετά τα δικά τους λιμάνια, ενώ απαγόρευσε και την εξαγωγή ακόμα και του πιο απαραίτητου ιατρικού εξοπλισμού, απαγόρευση που ενοχοποιείται και για θανάτους στο νησί.
Η σοβιετική κατάρρευση είχε ήδη οδηγήσει την Κούβα στην απότομη απώλεια του 30-40% του ΑΕΠ της και του 60-70% των διεθνών οικονομικών της ανταλλαγών. Η χώρα κόντεψε να διαλυθεί, το ηλεκτρικό κοβόταν το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, με αποτέλεσμα να μη διατηρούνται τα τρόφιμα στα ψυγεία, το καθεστώς όμως διασώθηκε, παρά τη λαίλαπα, περνώντας δια του πυρός και του σιδήρου της "ειδικής περιόδου". Ο στρατός εφήρμοσε τα σχέδιά του για περίπτωση πολέμου και η Κούβα επιβίωσε προσφεύγοντας σε οικονομία πολεμικών συνθηκών.
Από το εξωτερικό, βοήθησε σε κάποιο βαθμό και η ύπαρξη της Κίνας. Από την εποχή εκείνη χρονολογούνται και μερικές από τις πιο «οικολογικές» καινοτομίες της Κούβας, όπως η ευρεία χρήση του ποδηλάτου, η χρήση των ΙΧ μόνο από πολλούς επιβάτες, η στροφή προς μια οικολογική γεωργία, περισσότερη έμφαση στην παραδοσιακή ιατρική κλπ. Ανάγκα και Θεοί πείθονται.
Από τότε επίσης χρονολογούνται και τα πρώτα «ανοίγματα» του καθεστώτος, που του προσέφεραν μεν μια ανάσα, αύξησαν όμως και την επ' αυτού πολιτική πίεση. Ανοίγματα οικονομικά, με την κατασκευή μεγάλων τουριστικών κέντρων, που υποδέχονται ετησίως πάνω από δύο εκατομμύρια τουρίστες, συναγωνιζόμενα το Κανκούν και τις Μπαχάμες, αλλά και πολιτικά, με την επίσκεψη ιδίως του Πάπα, παρά την έντονη αντίθεση σημαντικής μερίδας του ΚΚΚ, που εξακολουθεί και σήμερα, να εκδηλώνει εχθρότητα στον καθολικισμό. Αργότερα, η άνοδος του Ούγκο Τσάβες στην εξουσία στο Καράκας, προσέφερε μια πολύτιμη διέξοδο στο καθεστώς, που "εξήγαγε" γιατρούς και ιατρικές υπηρεσίες, εισάγοντας, σε αντάλλαγμα, πετρέλαιο σε φτηνές τιμές.
Οι επιτυχίες της λατινοαμερικανικής αριστεράς που ακολούθησαν την τελευταία δεκαετία, προσέφεραν ταυτόχρονα στην Αβάνα μια μεγάλη πολιτική ανάσα. "Δεν ξέρεις πόσο μας βοήθησε το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα", ακούω να μου λέει, προς κατάπληξή μου, ένα υψηλόβαθμο στέλεχος του κουβανικού Υπουργείου Εξωτερικών, εξηγώντας ότι "με την πολιτική που εφήρμοσαν στη Λατινική Αμερική οδήγησαν στην αναγέννηση της αριστεράς σε όλη την ήπειρο».
Αν βέβαια η Ουάσιγκτον πολέμησε με κάθε τρόπο το κουβανικό καθεστώς κι αυτό μόνο "ήσυχο" δεν κάθισε. Κουβανοί στρατιώτες πολέμησαν στην Αφρική, ιδίως στην Αγκόλα. Οι κουβανικές μυστικές υπηρεσίες, που φημίζονται ως οι αποτελεσματικότερες στον κόσμο, μαζί με τις ισραηλινές, εξήγαγαν, όπως φημολογείται, την τεχνογνωσία τους, για τις ανάγκες ασφαλείας ριζοσπαστών ηγετών της Λατινικής Αμερικής όπως ο Τσάβες, ο Μοράλες, ο Κορέα.
Πιο ειρηνική, η παρουσία των Κουβανών γιατρών ανά την υφήλιο, στα πιο δύσκολα μέτωπα των ανθρωπιστικών καταστροφών, όπως της Αϊτής, συνέβαλε στη διεθνή ακτινοβολία και συμπάθεια προς την Αβάνα, ακόμη και καθεστώτων που δεν είχαν καμιά σχέση με τους κουβανέζικους προσανατολισμούς, όπως του Πακιστάν. Κατάπληκτη και ευγνώμων, η κυβέρνηση του Ισλαμαμπάντ είδε να καταφθάνουν, μετά τους φοβερούς σεισμούς που έπληξαν τη χώρα, χίλιοι Κουβανοί γιατροί, που μάλιστα πήγαν στα πιο δυσπρόσιτα μέρη, εκεί που αρνούνταν να πάνε συχνά οι Πακιστανοί συνάδελφοί τους. Παρά τους δεσμούς του με τις ΗΠΑ, το Πακιστάν έσπευσε να ανοίξει Πρεσβεία στην Αβάνα.
«Παρά την καθολική μου εκπαίδευση, δεν πιστεύω στα θαύματα. Δεν μπορώ όμως παρά να αποκαλέσω θαύμα την επιβίωση της Κούβας και της Επανάστασής της», λέει η Ιζαμπέλ Μονάλ, που υπογραμμίζει, μιλώντας μας, ότι αν πέσει το καθεστώς, δεν πρόκειται να έρθει στο νησί ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, με τις κατακτήσεις του, αλλά ένα καθεστώς μεγάλης υποτέλειας και κοινωνικής βαρβαρότητας. «Και όλοι οι Κουβανοί το ξέρουμε αυτό, ακόμα κι αν πολλοί είναι δυσαρεστημένοι από τους μισθούς τους ή από το επίπεδο ατομικής κατανάλωσης».
Και μόνον η επιβίωση ενός καθεστώτος, αντιμέτωπου με παρόμοιες αντιξοότητες και έναν τόσο δυσμενή διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, μοιάζει να επιβεβαιώνει ότι αν η Κούβα δεν είναι πιθανώς η τόσο αναπτυγμένη "σοσιαλιστική δημοκρατία", ανώτερη από τη δυτική, που υποστηρίζει το ίδιο το καθεστώς της, δεν είναι πάντως μια πλήρως αποκομμένη από το λαό της, εκφυλισμένη νεοσταλινική δικτατορία, όπως αυτές της Ανατολικής Ευρώπης, στη δεκαετία του 1980, πριν από τη πτώση.
Η επιβίωση του καθεστώτος δεν θα ήταν δυνατή αν δεν υπήρχε ένας σημαντικός βαθμός λαϊκής προσχώρησης. Δύσκολα όμως αυτό μπορεί να θεωρηθεί απόλυτη ένδειξη για το μέλλον, όπως αποδεικνύει άλλωστε το τόσο εντυπωσιακό παράδειγμα της σοβιετικής κατάρρευσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου